Kod obszaru: PLH040028

Forma ochrony w ramach sieci Natura 2000: specjalny obszar ochrony siedlisk (Dyrektywa Siedliskowa)

Powierzchnia: ogólna - 3456,4 ha,  na terenie Nadleśnictwa Gołąbki – 1104,41 ha

Opis przyrodniczy:

Obszar jest elementem jednego z największych na Pałukach kompleksu leśnego otaczającego rynnę z jeziorami połączonymi rzekami - Gąsawką i Notecią. Obejmuje górny bieg rzeki Gąsawki wraz z jej odcinkiem źródliskowym oraz ciąg głęboko wciętych dolin łączących się z doliną Noteci. Stanowi rynnę, której rozszerzenia wypełnia ją liczne jeziora. Strome zbocza tych dolin zajmują lasy grądowe, a na niewielkich powierzchniach również świetliste dąbrowy. Wzdłuż brzegów Gąsawki obecne są niewielki płaty zarastających torfowisk przejściowych; w śródleśnych obniżeniach małe płaty torfowisk wysokich. W zbiornikach wodnych kształtują się zbiorowiska wodne ze związku Nymphaeion. W północnej części, na łąkach na zachód od Barcina odnotowano występowanie Ostericum palustre. Miejscami odsłonięte zbocza zajmują murawy kserotermiczne.

Obszar ważny dla różnych siedlisk przyrodniczych, stwierdzono tu 11 typów zajmujących powyżej 30% terenu. Do najważniejszych walorów należą:

• stanowiska starodubu łąkowego na łąkach w rejonie jeziora Wolickiego;
• kserotermiczne skarpy nad jez. Kierzkowskim Małym z Anthericum ramosum, Campanula bononiensis, Helianthemum ovatum, Peuderdanum cervaria, Scorzonera purpurea, Thalictrum minus;
• wilgotne łąki nad jeziorem Wolickim oraz w dolinie Noteci poniżej jez. Wolickiego z Dianthus superbus, Inula salicina, Ostericum palustre, Pimpinella major, Sanguisorba officinalis;
• lasy liściaste w okolicy leśniczówki Chomiąża Księża z Corydalis cava, Corydalis fabacea, gagea lutea, Phyteuma spicatum,Viola mirabilis;
• lasy liściaste na wsch. od jez. Ostrowieckiego i w otoczeniu jez. Gwiazda (Hepatica nobilis, Hypericum montanum, Liliummartagon, Phyteuma spicatum);
• wilgotne łąki na pd. brzegach jez. Weneckiego (Dianthus superbus, Gentianella uliginosa, Selinum carvifolium).
• źródła Gąsawki (rezerwat; Allium ursinum, Daphne mezereum).

Opis turystyczny:

Gmina Barcin położona jest w południowej części województwa kujawsko – pomorskiego. Leży 35 km od Bydgoszczy przy trasach komunikacyjnych Bydgoszcz – Mogilno (nr 254) oraz Inowrocław – Żnin (nr 251). Etnograficznie należy do Pałuk i leży na Szlaku Piastowskim. Teren gminy przecina dolina Noteci, tworząc teren łagodnie pofałdowany, obniżający się w kierunku rzeki. Najciekawsze atrakcje:

• Kościół pw. Św. Jakuba z 1901 r. w Barcinie, w którym znajdują się zabytkowe organy;
• Góra św. Wojciecha w Barcinie;
• Szkoła Podstawową nr 1 w Barcinie z 1893 r.;
• układ architektoniczny Starego Rynku w Barcinie;
• zabytkowe kapliczki cmentarne z XIX wieku w Barcinie;
• Izba Tradycji, która znajduje się w piwnicach UMiG w Barcinie;
• Kościół p.w. Matki Boskiej Częstochowskiej w Piechcinie;
• nieczynny kamieniołom w Piechcinie.

Gmina Gąsawa zlokalizowana jest przy ważnym szlaku z Bydgoszczy do Gniezna. Ma także bogatą historię (Gąsawa leży na szlaku "Piastowskim") oraz istotne znaczenie komunikacyjne. Można obejrzeć:

• Rezerwat archeologiczny w Biskupinie Biskupin - najbardziej znany w Europie środkowej rezerwat archeologiczny. Badania wykopaliskowe rozpoczęły się w 1934 roku. Muzeum kolejki wąskotorowej Muzeum jest największym w Europie skansenem, na którego terenie zgromadzono unikatowe parowozy, wagony towarowe i osobowe, drezyny, itp. Niedaleko od muzeum znajdują się ruiny XIV-wiecznego zamku zbudowanego przez kasztelana nakielskiego Mikołaja Nałęcza zwanego "Krwawym Diabłem Weneckim".
• zabytkowy Kościół Św. Mikołaja w Gąsawie. Perła sztuki - drewniany kościół p.w. ś.w. Mikołaja w Gąsawie. Najwspanialszy w Polsce zespół barokowych malowideł ściennych.
• zabytkowy Kościół św. Marii Magdaleny w Ryszewku - Drewniany kościół z XVIII wieku z bardzo bogatym wystrojem wnętrza z XVI-XIX w., m.in. w lewym bocznym ołtarzu obraz Złożenie do grobu, dzieło jednego z uczniów Lucasa Cranacha Starszego (1538). Przy kościele dzwonnica z 1727r. Kościół parafialny założony został przez ród Leszczyców w XIII w. Do połowy XV w. opiekę duszpasterską sprawował jeden z kanoników regularnych z Trzemeszna. Od około 1520 r. Kościołowi patronuje św. Maria Magdalena.
• Kościół Św. Jana Chrzciciela w Chomiąży Szlacheckiej Stojący na wzgórzu nad jeziorem kościół jest klasycystyczno-neogotycką budowlą z wieżą o baniastym hełmie. Wewnątrz wyposażenie neogotyckie z ok. 1900 r. oraz barokowe rzeźby św. Stanisława i Wojciecha.

Gmina Żnin położona jest w południowo-zachodniej części województwa kujawsko-pomorskiego. Także należy do historyczno-etnograficznego regionu Pałuki, będącego kolebką państwa polskiego, położonego na Szlaku Piastowskim. Warto zobaczyć:

• basztę usytuowana pośrodku rynku jest symbolem Żnina, zabytek architektury późnogotyckiej, powstała w pierwszej połowie XV wieku;
• kościół p.w. św. Marcina - najstarszy zabytek Żnina (XIV wiek), zbudowany w stylu gotyckim, przebudowany i powiększony w XVI wieku;
• kościół p.w. św. Floriana Gotycki kościół farny zbudowany na początku XV wieku;
• kościół p.w. Najświętszej Marii Panny Królowej Polski, kościół poewangelicki położony w miejscu dawnego zespołu klasztornego dominikanów (1338-1839), zbudowany w 1909 r. w stylu neogotyckim;
• magistrat - zbudowany w 1906 r., budynek o cechach neorenesansowych z elementami neogotyckimi, siedziba władz miejskich, o dużym znaczeniu; ;historycznym dla Żnina;
• ruiny XIV-wiecznego zamku obronnego - Wenecja k/Żnina Ruiny, usytuowane tuż przy stacji kolejki wąskotorowej, są pozostałością zamku wzniesionego w 1390r.

Gmina Dąbrowa jest gminą typowo rolniczą. Turystów może tu zainteresować neobarokowy, drewniany kościół św. Wawrzyńca w Parlinie wybudowany w drugiej połowie XVII wieku wraz z zabytkową dzwonnicą. Do pomników przyrody zaliczono Aleję Modrzewiową w Szczepanowie ( 38 drzew ), głaz narzutowy " Kamienny dom" o obwodzie 13 m i źródełko św. Huberta nad jeziorem Ostromeckim.

•   Obszar Chronionego Krajobrazu Jezior Żędowskich - rezerwat leśny;
•   Obszar Chronionego Krajobrazu Jezior Żnińskich - rezerwat leśny;
•   Źródła Gąsawki - rezerwat leśny.

Ważne dla Europy typy siedlisk przyrodniczych: z załącznika I Dyrektywy Siedliskowej, w tym siedliska priorytetowe:
• wydmy śródlądowe z murawami napiaskowymi (Corynephorus, Agrostis);
• starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion;
• murawy kserotermiczne (Festuco-Brometea i ciepłolubne murawy z Asplenion septentrionalis-Festucion pallentis) • zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (Molinion);
• niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris);
• torfowiska przejściowe i trzęsawiska (przeważnie z roślinnością z Scheuchzerio-Caricetea);
• torfowiska nakredowe (Cladietum marisci, Caricetum buxbaumii, Schoenetum nigricantis);
• grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum);
• łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae;
• łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe (Ficario-Ulmetum);
• ciepłolubne dąbrowy (Quercetalia pubescenti-petraeae).

 Ważne dla Europy gatunki zwierząt: z załącznika II Dyrektywy Siedliskowej i z załącznika I Dyrektywy Ptasiej, w tym gatunki priorytetowe: bóbr europejski, wydra, kumak nizinny.

 Ważne dla Europy gatunki roślin: z zał. II Dyrektywy siedliskowej, w tym gatunki priorytetowe: starodub łąkowy.

Źródło: http://bydgoszcz.rdos.gov.pl/natura-2000