Książka pt. „Lasy Pałuckie. Z dziejów Nadleśnictwa Gołąbki” posiada cechy monografii historycznej. Zgodnie z obowiązującym w 2016 roku rozporządzeniem Ministra Nauki zalicza się do osiągnięć twórczych, gdyż ma charakter publikacji popularno - naukowej, zawiera edycję tekstów źródłowych, mapy wieloaspektowe, tłumaczenia publikacji zagranicznych wraz z opracowaniem redakcyjnym, komentarze do aktów prawnych, słownik biograficzny i bibliografię.

Dzięki monografii udokumentowaliśmy historyczne zalążki Nadleśnictwa Gołąbki. Ciągłość państwowej własności pałuckich lasów zawdzięczamy dekretowi pruskiego króla - Fryderyka Wilhelma II z dnia 28 lipca 1796 roku. Na jego podstawie odebrano ówczesnym starostom i duchownym królewszczyzny należące do Korony. Stały się one własnością skarbu pruskiego i przeszły pod kameralną administrację. W jej ramach utworzono Intendenturę Gnieźnieńską i Trzemeszeńską, lasy weszły w skład nowej struktury państwowej, tzw. dużych nadleśnictw. Jednym z nich było Nadleśnictwo Gniezno z siedzibą w Gołąbkach, te zaś podzielono na cztery małe okręgi: Gołąbki, Mogilno, Powidz i Strzelno.

Próbę organizacji gospodarki w lasach królewskich podjęto w 1805 roku. Jednym z takich aktów był Regulamin Leśny z dnia 8.10.1805 roku, który porządkował funkcjonowanie i ochronę dóbr. Co ciekawe, pierwszy plan urządzenia od chwili formalnego powstania Królewskiego Nadleśnictwa Gołąbki został sporządzony dopiero w 1831 roku przez Rochalsa wyższego urzędnika leśnego przy Królewskiej Regencji w Bydgoszczy. Odręczne zapisy, staranność adnotacji, kaligrafia liter i cyfr potwierdzają pruską rzetelność. Obecnie rozszyfrowanie gotyckiego stylu wymaga poszukiwań rzadkiej specjalności translatorskiej. Dzisiejszy plan nie przypomina historycznego dokumentu, zachowuje jednak ciągłość państwowej gospodarki leśnej na Pałukach. Został odnaleziony w archiwum nieco wcześniej, dlatego w roku 2002 obchodzono symboliczne 150-lecie początków Nadleśnictwa. Od tego momentu gołąbkowskie lasy nieprzerwanie do chwili obecnej stanowią prawnie uznaną własność państwową. Na tej podstawie można przyjąć, że historyczne początki datujemy właśnie na rok 1796. W latach 1796-1918/19 była to własność skarbu pruskiego, zaś od 1919 roku majątek Rzeczpospolitej.

Rocznice mają to siebie, że świętujemy w tempie sukcesów archiwalnych poszukiwań. Pan Marian Przybylski, autor monografii historycznej, przybliżył historyczne fakty związane ze scaleniem lasów. Zasłużony regionalista, twórca licznych opracowań i publikacji, interesująco zaprezentował źródła, sposób gromadzeniu archiwaliów. Sobie znanymi sposobami uzyskał dostęp do niemieckich Amstblattów, ksiąg kościelnych i archiwów akt nowych. Czytelnicy są pod wrażeniem zasobów wiedzy o naszych lasach i ludzi, którzy się im poświęcali. Autor sporo miejsca poświęcił sylwetkom nadleśniczych, w tym jednego z bardziej zasłużonych leśników - Tadeusza Metziga.

Pałuki to kulturowy region rozciągający się na pograniczu Wielkopolski, Pomorza i Kujaw. Dumny z wiekowego dziedzictwa przegląda się w lustrze ponad setki jezior. Krajobrazy godne miana Szwajcarii Pałuckiej, nienazwanej krainy na mapie geograficznej Polski. Kształt terenu eksponuje rzeźbę, którą zawdzięcza wycofującym się lodowcom. Podmokłe i zróżnicowane tereny stały się źródłem nazwy regionu, którą nadali prasłowiańscy przodkowie. Jego osobliwość polega na bogactwie polno - leśnych krajobrazów wspartym dziedzictwem kulturowym regionu. Stanowią one o urodzie Pałuk, zachwycają unikalną różnorodnością. Położenie na styku krain sprawiło, że krzyżują się tu wpływy kultur. Lektura monografii to podróż wśród borów, torfowisk i jezior, nie tylko przemierzanie przestrzeni, ale też przede wszystkim wyprawa w czasie …

Po nieprzebytych borach pozostała piękna enklawa lasów ciągnących się z południa na północ. Obszar znajdujący się w zasięgu terytorialnym współczesnego Nadleśnictwa Gołąbki dwukrotnie przyłączany był do Prus. Od tego czasu już kilkanaście pokoleń mieszkańców tej ziemi było świadkami procesów społecznych i gospodarczych zmieniających jej oblicze. Towarzyszyło temu przekształcanie szaty roślinnej charakterystycznej dla prastarej krainy. Od poprzedników odziedziczyliśmy piękne lasy, których zagospodarowanie i ochrona stały się zawodowym wyzwaniem. Dzisiaj leśnicy z pasją doglądają zielonego bogactwa tej ziemi. Dzięki wielofunkcyjnej gospodarce leśnej łączą potrzeby ekologii i oczekiwania mieszkańców.

Zainteresowanie monografią cieszy, widać ciekawość czytelników dziejami pałuckich lasów. Autor powiększając swój dorobek o „leśną trylogię” jest laureatem wielu prestiżowych nagród i odznaczeń. Sama książka została wyróżniona w ogólnopolskim konkursie na najlepszą monografię pośród jednostek LP. Liczne publikacje, oceny i recenzje, uzupełniają jej edukacyjne i promocyjne walory.

Historia gołąbkowskich lasów i ludzi, którzy się im poświęcali, zapisana na kilkuset stronach monografii stanowi dokument, do którego sięgać będą następcy. Kilkutysięczny nakład rozchodził się, jak ciepłe bułki, książki trafiły do kilkuset instytucji, placówek i zakładów pracy. Ostatnia lista dystrybucji liczy ponad 90 adresów, m.in. lokalnych bibliotek, szkół średnich, mediów i samorządów, techników leśnych, uczelni, parków krajobrazowych. Cieszy tak szerokie zapotrzebowanie na historyczny zapis, a najbardziej zainteresowanie postronnych czytelników. Spełnia się sen autorów opracowania i leśników, książka trafiła pod strzechy …

JP