Nieco przypomina psa …

Wilk przypomina postacią bardzo dużego psa o zwisającym ogonie, w końcu to jego przodek. Długość ciała przekracza 1m, zaś puszystego ogona prawie pół metra, wysokość w kłębie osiąga 85cm, ciężar dochodzi do 70 kg. Futro krótkie na głowie, gęściejsze na grzbiecie i wokół szyi, barwy brudno żółtej z domieszką szarości. Na północy Europy mają dłuższą sierść, niż na południu, co należy tłumaczyć klimatem. Oczy osadzone skośnie, uszy sterczą do góry. Tropy na śniegu lub mokrej ziemi wyróżniają się sznurowaniem łap w jednej linii, podczas gdy domowe psy to dwuślady.

W naszej szerokości zamieszkuje ustronne ostępy, cieniste lasy, trzęsawiska, kompleksy obfitujące zarówno w miejsca bagniste, jak i suche. Gdy sprawy rozrodu i wychowu młodych nie stoją na przeszkodzie, rzadko pozostaje przez czas dłuższy na jednym terenie. Raczej kluczy w dość dużym promieniu, opuszcza okolicę na parę dni, potem wraca na dawne miejsce pobytu.

Wilk jest zwierzęciem bardzo inteligentnym o dobrej pamięci, szybkiej orientacji, kojarzy zagrożenia, łatwo adaptacje się do nowych warunków. Prowadzi życie stadne, wataha ma bardzo rozwiniętą organizację i hierarchię, utrzymywaną specyficznymi sposobami porozumiewania. Na szczycie piramidy stoi basior i wadera alfa, na końcu są szczenięta, które także posiadają własną hierarchię. Liczebność takiej rodzinki zależy od zagęszczenia wilków w terenie oraz liczby ofiar, najczęściej nie przekracza 10 szt. Ruchy wilka są sprytne i zgrabne, budowa ciała pozwala na szybkie pokonywanie dużych przestrzeni. Wilki spędzają w ruchu średnio 10 godzin na dobę. Bardzo dobrze pływają, spośród zmysłów najlepiej rozwinięty jest węch i słuch, wzrok jest nieco słabszy.

Wilki dogadują się …

Wilk ma duży wachlarz sposobów porozumiewania się między osobnikami: wizualne, zapachowe i głosowe. Do wizualnych należy postawa wyrażana władczymi ruchami głowy, wyrazem pyska, okazywaniem zębów, czy sposobem trzymania ogona. Zachowania wyróżniają dominantów od osobników stojących w hierarchii socjalnej. Do najbardziej znanego sposobu komunikacji głosowej należy wycie, słyszymy je z odległości ok. 8 km, wilki z pewnością jeszcze dalej. Wyją pojedynczo i gromadnie, w każdej pozycji, przez cały rok. Wycie może oznaczać np. informację o obecności, oznakowaniu granicy, liczebności stada. Również głosem komunikują się przed rozpoczęciem łowów, każdy osobnik wydaje inny ton. Przyznajmy się, na głos wilka reagujemy co najmniej gęsią skórką i włosami dęba. U niektórych reakcje fizjologiczne mogą być jeszcze bardziej urozmaicone, odzywają się atawizmy …

Latem wilki za dnia drzemią, nocą zaś wyruszają w poszukiwaniu pożywienia. Czasem zdarza się że wędrują również w dzień. Zimą, zależnie od dostępu do pokarmu, mogą być aktywne całą dobę. Letnia porą, gdy żyją mniejszymi grupami polują raczej na ofiary mniejsze (np. zające), sporadycznie na zwierzynę płową. Najczęściej na osobniki nie nadążające za stadem. W okresie zimowym liczniejsza wataha jest w stanie upolować dużego zwierza bez większych problemów. Wilki posiadają dość charakterystyczną taktykę polowania, wybierania ofiar. Są szybkie i odporne na zmęczenie, potrafią w ciągu jednej nocy przebiec ponad 100 km. Mogą  powiększać swoje terytorium łowieckie bez konieczności zmiany stałego siedliska. Nawet karmiące wadery mają zwyczaj oddalania się od nory na znaczną odległość. Dopiero gdy brak jest zwierzyny w rewirze, zaczyna doskwierać głód, zbliżają się do ludzkich osad. Na terenach o dużej gęstości zaludnienia raczej pojawia się po zapadnięciu zmroku.

Organizacja socjalna watahy …

W czasie wiosny i lata żyją w mniejszych grupach, jesienią rodzinami, w zimie całą watahą. Zależy to również od warunków terenowych, zasobności pokarmowej okolicy. Gdy napotkamy dwa wilki, to najczęściej stanowią parę. Osobnik, gdy już zostanie przyjęty do watahy, wszystko wykonuje w porządku narzuconym przez parę alfa. Podporządkowuje się rodzinie, działa w stadzie, z czasem poznaje swoje miejsce, pomaga innym. Wataha najczęściej składa się z jednej rozmnażającej się pary i potomstwa. Osobnikami dominującymi są wilki tworzące parę rodzicielska alfa, tj. basior i wadera. Między nimi a osobnikami będącymi niżej w hierarchii istnieje duży dystans, szczególnie w czasie sezonu rozrodczego. Tuż poniżej tej pary w strukturze socjalnej znajduje się samiec beta, którego rola jest również ważna. W watahach o wyraźnie ukształtowanej strukturze mogą znajdować się osobniki odrzucone przez grupę. Mają one tak niską pozycję, że unikają ważniejszych członków grupy i pozostają na peryferiach życia grupy. Wiosną wilczyca wydaje na świat od czterech do ośmiu szczeniąt, które rodzą się ślepe, otwierają oczy po 2 tygodniach. Półroczne wilczki zaczynają towarzyszyć matce w polowaniach, dojrzałość osiągają po 2 latach. Rodzimą watahę mogą opuścić po roku, czasem zdarza się, że pozostają dłużej. Ze względu na dużą śmiertelność, z takiego miotu odchowanych jest najwyżej 3-4 szczeniąt.

Porzekadła o wilkach ...

Człowiek od stuleci układa najróżniejsze przysłowia i maksymy, których bohaterami są wilki. W rzeczywistości to nie zwierzęta są bohaterami tych porzekadeł, ale najczęściej przywary człowieka. Przysłowia ludowe to skróty myślowe, bezbłędnie ujmujące nasze zachowania. Najwięcej porzekadeł ludowych powstało w oparciu o obserwacje zachowań zwierząt. Przypomnijmy kilka najbardziej obiegowych powiedzonek.

- Ciągnie wilka do lasu - oznacza, że garniemy się do czegoś, w negatywnym podtekście,

- Głupiego wilka i cielęta liżą - uległość i głupota nie popłacają, tylko siła budzi szacunek,

- Mów wilkowi pacierz, a on woli kozią macierz - każdy wybiera to co lubi, nie próbuj zmieniać cudzych przyzwyczajeń,

- Stara koza i na wilka znajdzie sposób - przysłowie podkreśla wagę doświadczenia życiowego,

- Z wierzchu owca, w środku wilk - człowiek udający łagodnego i życzliwego, naprawdę mając negatywny stosunek do świata,

- Z wilka nie zrobisz barana - gdy nie da się zmienić złego człowieka w dobrego, złych przyzwyczajeń,

- Nie wywołuj wilka z lasu - gdy nie życzymy sobie przywoływania złych scenariuszy,  

- Wilk syty i owca cała - pozytywne zakończenie konfliktu, polubowne załatwienie sprzecznych interesów, 

- Wilk morduje dla strawy, człowiek dla zabawy - nie wymaga komentarza, 

- Nie strasz wilka owczą skórą - przestań grozić, i tak się nie boję.

Status prawny …

W 1927 roku wilk uzyskał status gatunku łownego, jednocześnie uznawany jest za szkodnika, którego można tępić wszelkimi sposobami. W 1955 r. rząd uruchamia program kontroli liczebności, starsi myśliwi pamiętają sposoby tej regulacji, wykładanie trutek, wybieranie miotów, nagradzanie rekordzistów. Jeszcze w 1975 roku, kiedy to wilk uzyskał status gatunku łownego można było zgłosić się po nagrodę po jego zabiciu.

Radykalny spadek populacji zaczynał zagrażać istnieniu gatunku, dlatego począwszy od 1992 roku zaczynają się pojawiać ograniczenia w powszechnej wendecie. Na początek ochroną objęto go w województwie poznańskim. W 1995 roku Minister Środowiska bierze wilka pod ochronę na terenie całego kraju, za wyjątkiem woj. suwalskiego, przemyskiego i krośnieńskiego. W 1998 roku dołączają się również i te regiony. W rozporządzeniu Ministra Środowiska z 28 września 2004 roku ustalono ochronę strefową obejmującą obszar w zasięgu 500 m wokół nory (w okresie 1 kwiecień - 15 lipca).

Do tej pory populacja krajowa wg różnych źródeł dochodzi już do 1,4 tys. szt. i ma tendencję rosnącą. Widać, że wilki korzystają ze swego statusu, jakby nie były pewne, ile to może jeszcze potrwać. Media nagłaśniają przypadki zbijania zwierząt domowych, spektakularny „ubój" owiec, czy danieli w hodowli zagrodowej. Wypłacone z tego tytułu odszkodowania w Polsce nie przekraczają jednak 1 mln zł, podczas, gdy w 2016 roku za bobrowe szkody trzeba było wypłacić rolnikom kilkanaście mln.

Nie ma wyjścia, musimy monitorować aktywność wilków u siebie, pilnie nasłuchiwać i zbierać informacje, co dzieje się u naszych sąsiadów. Nie ze strachu przed drapieżnikami, ale dla zdobycia wiedzy o zachowaniach i zagrożeniach. Rozpoznanie dynamiki rozwoju populacji da nam odpowiedź na pytanie, czy zainteresowanie wilków Gołąbkami ma charakter trwały. Zobaczymy ...

JP