Rzeka Gąsawka wypływa ze śródleśnego jeziora, które z racji blisko leżącego mniejszego odpowiednika nazwane zostało Głęboczkiem Wielkim. Jednakże jej źródeł należy dopatrywać się w licznych pobliskich wysiękach, tryskających z malowniczych skarp sandru ryszewskiego. Teren ten ze względu na cenne wartości przyrodnicze został uznany za rezerwat przyrody „Źródła Gąsawki". W swym górnym i środkowym biegu jest typową rzeką pojezierną, przepływającą przez 10 dużych zbiorników, z których najgłębsze to Jezioro Oćwieckie (42,5 m głębokości).
Najbardziej urokliwy jest około czterokilometrowy odcinek początkowy przepływający przez tereny Leśnictwa Oćwieka, na którym przeważają lasy mieszane, a w bezpośrednim sąsiedztwie cieku olsy i grądy z charakterystyczną roślinnością. W dalszej części rzeka płynie w rynnie żnińskiej poprzez tereny bezleśne, użytkowane głównie rolniczo. Dogodne warunki do życia znajduje tu wiele gatunków ptaków związanych ze środowiskiem wodnym, jak choćby zimorodek i ssaki, takie jak wydra i dzik.
W jeziorach i rozlewiskach Gąsawki występuje wiele gatunków ryb, takich jak: leszcz, szczupak, okoń, karaś, płoć i inne. Powierzchnia zlewni Gąsawki obejmuje obszar 590 km˛ i znajduje się w rejonie o najniższej sumie opadów atmosferycznych w Polsce, która wynosi około 500 mm w ciągu roku. Po przepłynięciu 56,9 km poprzez przepiękne Pałuki, zwane Krainą 130 Jezior, Gąsawka lewobrzeżnie uchodzi do Noteci.