Szkółka leśna Mięcierzyn

Zgodnie z definicją szkółka leśna to wydzielona powierzchnia, gdzie produkuje się sadzonki drzew i krzewów leśnych do nowych nasadzeń. Gospodarka leśna potrzebuje ich do odnowień (ponowne wprowadzanie młodego lasu na wyciętych powierzchniach) i zalesień (sadzenie na gruntach, gdzie wcześniej nie było lasu). Ze względu na cel produkcji, szkółki można podzielić na leśne i zadrzewieniowe.

W Mięcierzynie znajduje się szkółka leśna, gdyż produkuje sadzonki jednoroczne i wieloletnie, głównie na potrzeby gospodarki leśnej. Mogą to być drzewka wyrośnięte ze zwykłego siewu lub szkółkowane, tj. rozsadzane po pierwszym roku w rzadszym zagęszczeniu (dla indywidualnego wzmocnienia). Są niezbędne do zakładania upraw leśnych, poprawek, uzupełnień, dolesień, wprowadzania podszytów i drugiego piętra pod okapem drzewostanu. To również materiał wyjściowy do dalszej produkcji w szkółkach zadrzewieniowych, sadzeniowy dla zewnętrznych nabywców, do rozmnażania wegetatywnego w specjalnych matecznikach. Rocznie potrzeby w tym zakresie sięgają w Nadleśnictwie Gołąbki ok. 800 tys. szt., podczas, gdy średnia roczna produkcji na szkółce wynosi ok. 3,6 mln szt. To leśna fabryka, jej możliwości przekraczają zapotrzebowanie Nadleśnictwa, dlatego możemy wspierać sąsiadów odnośnie wybranych gatunków. W latach 2005 - 2013 sprzedawaliśmy rocznie na zewnątrz ponad 530 tys. szt. Pozorna nadwyżka wynika z rotacji wieloletniego materiału na kwaterach, którego produkcja uzależniona jest również od lat nasiennych. To ogromna ilość młodych drzewek, które trafiają na podatny grunt. Tylko w br wysadzono je na powierzchni ok. 80 ha obejmującej różne kategorie odnowień i zalesień, w tym:

podsadzenia pod okapem drzewostanu (II piętro) – ok. 20 ha
dolesianie luk – 3,4 ha
grunty porolne – 23 ha
zręby zupełne – ok. 11 ha
zręby złożone (częściowe i gniazdowe) – ok. 22 ha

Bogata oferta szkółki powinna zadowolić amatorów zróżnicowania gatunkowego i wiekowego materiału, średnia roczna produkcja przedstawia się następująco (w tys. szt.):

· sosna zwyczajna - 1319

· dąb bezszypułkowy - 783

· dąb szypułkowy - 414

· buk pospolity - 221

· olcha czarna - 196

· modrzew europejski - 174

· świerk pospolity - 183

· brzoza brodawkowata - 125

· daglezja zielona - 42

· klon jawor - 26

· klon zwyczajny - 24

· grab pospolity - 20

· sosna czarna - 17

· wiąz pospolity - 12

· lipa drobnolistna - 12

· jarząb pospolity - 8

· wiąz szypułkowy - 7

· grusza pospolita - 4

· inne (krzewy) - kilkanaście gat. (razem ok. 14 tys. szt.)

Ponad 30 gatunków na liście to dorobek naszego szkółkarza - Jerzego Basińskiego, leśnika z 40 letnim stażem. Pan Jerzy wyspecjalizował się w tej dziedzinie nie tylko na bazie własnego doświadczenia. Zaczynał jako stażysta w 1978 roku w Nadleśnictwie Szubin, potem jako podleśniczy w Gołąbkach (Leśnictwo Długi Bród). Nie było specjalnych szkół w jego profesji, musiała wystarczyć ogrodnicza smykałka, agrotechniczny nos, zamiłowanie do podglądania przyrody. Wiedzę i praktykę uzupełniał równolegle na licznych kursach i szkoleniach, podglądał u innych. W tym roku mija 30 lat gospodarowania na tej samej szkółce, która w międzyczasie zmieniała swe oblicze. Przybyło kwater, rotację pól siewnych dostosowywano do bieżących potrzeb i zabiegów gospodarczych. Były lata, że zatrudniano kilku robotników stałych, których wspierali pracownicy sezonowi. Leśniczy był również organizatorem akcji w ramach czynów społecznych, dla grup szkolnych i hufców pracy. Od kilkunastu lat razem z urynkowieniem gospodarki prace wykonuje wyspecjalizowany zakład usług leśnych, wyłoniony w ramach zamówień publicznych. W 1999 roku zdobył II miejsce wśród szkółek RDLP Toruń w ramach współzawodnictwa w zakresie wydajności produkcji.

Ciekawą historię stanowi rozwój infrastruktury i zaplecza technicznego szkółki w Mięcierzynie. Najpierw były to zwykłe barakowozy i wiata, gdzie musieli podziać się ludzi i sprzęt. Największy kłopot był z dostarczaniem wody w okresach niedoboru opadów, miało to oczywiście wpływ na zmienną jakość i wydajność produkcji. Coraz nowocześniejsze i całe zestawy (z Egedalem włącznie) pozwalały na sprawniejsze zasiewy, pielęgnację zasiewów oraz uprawę gleby.

Dziś szkółka dysponuje nowymi i sprawdzonymi maszynami wyspecjalizowanym praktycznie do każdego zabiegu. Została wyposażona w najnowszy system deszczowania kwater, stała sieć podziemnych rurociągów i studzienek pokrywa całą powierzchnię. System uzupełniony końcówkami i zewnętrznymi zraszaczami (sektorowe i obrotowe) kierowany jest automatycznie z centralnej rozdzielni. Obsługiwanie licznych sterowników daje leśniczemu satysfakcję, dysponuje gospodarstwem uniezależnionym od kaprysów pogody, osiąga dobre wyniki nawet podczas suchych lat. Zaplecze szkółkarskie uzupełnia budynek administracyjny z kancelarią leśniczego, wiata socjalna dla pracowników, gospodarczy magazyn, chłodnia i lodownia. Wszystkie obiekty są zadbane, całość ogrodzona, w dobrym stanie technicznym. Następca Pana Jurka będzie się mógł skupić tylko na produkcji, doskonaleniu zabiegów. Leśniczy podkreśla, że daje to pewien handicap i komfort pracy.

Na tegorocznym przykładzie jasno widać, że lasów u nas przybywa. Po wycięciu dojrzałego drzewostanu na powierzchni ok. 11 ha wróciły młode drzewka już w kolejnym roku. Zalesienie gruntów porolnych (marginalnych, nieprzydatnych do produkcji rolniczej) jest wartością dodaną, o którą zwiększyła się lesistość kraju, tylko wskutek aktywności tutejszych leśników. Jeśli pomnożymy podobne osiągnięcia przez 430 jednostek w Polsce, mamy dowód na wzrost zasobów leśnych. Świadczy to o realizacji wieloletniego programu zwiększania zasobów, jak również o wkładzie leśników w powiększanie bezpieczeństwa ekologicznego.

Ze względu na wewnętrzną strukturę, rozróżniamy szkółki scalone, tworzące jedną dużą powierzchnię oraz zespolone, złożone z wielu kulis. Szkółka w Mięcierzynie należy do drugiej kategorii, gdyż składa się z kilku odrębnych kwater, położonych wewnątrz drzewostanu i oddzielonych pasami zadrzewień. Są nieodzowne, gdyż stwarzają korzystne warunki wzrostu, hamują wiatry wysuszające glebę, zapewniają odpowiednie nasłonecznienie. Mikroklimat takiej szkółki jest zdecydowanie korzystniejszy dla produkcji roślinnej, wielkość pojedynczych pól waha się w granicach od 0,44 do 1,16 ha. Ze względów ekonomicznych, są one położone stosunkowo blisko siebie, łatwiej o wykorzystanie sprzętu, optymalną organizację pracy.

Szkółka w Mięcierzynie ze względu na powierzchnię należy do średnich (8,62 ha), to 3 wydłużone kulisy, podzielone na 6 kwater, wewnętrznie dzielące się jeszcze na pola robocze (siewne). Powstanie szkółki datuje się na 1972 rok, założono ją na gruntach leśnych, po wycięciu drzewostanu i odpowiednim przygotowaniu gleby. Ma to kapitalne znaczenie ze względów biologicznych, gdyż gleba ma charakter leśny, wzbogacona jest leśną mikroflorą i mikrofauną. Najważniejsze jednak są grzyby mikoryzowe współżyjące z drzewami i wspomagające ich prawidłowy rozwój. Ma zatem już ponad 40 lat, dlatego w celu zapewnienia produkcyjności gleby musi być corocznie zasilana składnikami nawozowymi.

Niezbędne jest podawanie azotu, potasu i fosforu w formie wieloskładnikowych komponentów. Najważniejszy jest jednak nawóz organiczny w postaci kompostu, który nie tylko zasila glebę w naturalne składniki pokarmowe, ale poprawia jej sprawność i strukturę. W tym celu praktycznie co roku nabywany jest kompost ogrodniczy o leśnej charakterystyce, w ilościach pozwalających na regenerację kwater poddanych intensywnej eksploatacji. Wydajność produkcji szkółkarskiej świadczy o właściwym wykorzystaniu naturalnego potencjału szkółki, który wspomagany jest odpowiednim sprzętem i zapleczem technicznym.

Zima to okres spoczynku wegetacyjnego dla zasiewów i szkółkarskiej gleby. Leśniczy zajęty jest porządkowaniem swego gospodarstwa, wyprowadzaniem dokumentacji. Wrażenie robi kronika szkółki, założona przez poprzedników w 1972 roku, z pierwszymi notatkami Pana Jurka począwszy od 1984 roku. Ciągłość zapisów świadczy nie tylko o historii wydarzeń i zabiegów na obiekcie, ale i pracy, którą włożył gospodarz. Teraz jest czas na prognozowane urodzaju i zbiór nasion w drzewostanach, stanowiących bazę nasienną do szkółkarskiej produkcji. Fachowy nadzór leśniczego J. Basińskiego jest nieoceniony, doświadczenie robi swoje, wykonawca musi polegać na jego doświadczeniu i merytorycznych wymaganiach. Trzeba uzupełnić zapasy nasion różnych gatunków, aby zapewnić na kilka lat do przodu zapotrzebowanie leśników na materiał, uniezależnić się od nieurodzaju.

Myślami już jest w okresie wiosny, kiedy odżyje przyroda, tempa nabiorą prace, u bram szkółki stawią się leśnicy po sadzonki jak najlepszej jakości. Leśniczy J. Basiński ma już własny patent na to, aby sprostać tym wymaganiom.